Dýralíf Íslands við Vestrahorn

Hreindýr

Hreindýr eru tegund dádýra sem ættuð eru af svæðinu nálægt heimskautshringnum og eru stærstu villtu landspendýr landsins. Þau voru flutt inn til Íslands frá Noregi á árunum 1771—1787, með það í huga að stofna hreindýraeldisiðnað.

Þessi áætlun mistókst þó og flest hreindýrin dóu eða voru veidd. Einu eftirlifandi dýrin eru á austur- og norðausturhluta landsins, þar sem þau hafa aðlagast erfiðum og krefjandi aðstæðum Íslands.

Nú búa allt að 5000 hreindýr á Íslandi. Þú getur oft komið auga á hreindýr í náttúrunni nálægt Vestrahorni sérstaklega á vetrarmánuðum þegar þau eru líklegust til að koma niður af hálendinu.

Hvernig líta þau út

Þyngd karlkyns hreindýrs á Íslandi er um 160-1850 kíló og þyngd kvenkyns dýrs er um 80-120 kíló.

Þykkur feldur þeirra hjálpar þeim að takast á við erfiða íslenska veturinn og falla inn í umhverfið. Feldurinn þeirra er brúngrár á höfðinu, bakinu og fótleggjunum, en hvítur á maganum, karldýrunum vex einnig stórkostlegt hvítt skegg á pörunartímabilinu. Hárin í feldinum þeirra eru hol að innan, sem veitir þeim einstaka einangrunareiginleika og hjálpar þeim einnig að fljóta í vatni þegar þau þvera ár.

Hreindýr eru eina tegund dádýra þar sem bæði karldýrunum og kvendýrunum vaxa horn, hornin falla af á hverju ári og vaxa ný. Karldýrunum vaxa umtalsvert stærri horn en kvendýrunum og nota þau til að berjast við önnur karldýr á pörunartímabilinu.

Hvernig þeir þau sér

Hreindýr eru jórturdýr og hafa því fjagra hólfaskiptan maga, mataræði þeirra samanstendur mestu af fléttum, störum og grösum.

Mökunartímabil hreindýra hefst í september og stendur yfir 3-5 vikur. Í hverri hreindýrahjörð er eitt ríkjandi karldýr. Meðgöngutími hreindýra er 7 ½ mánuður og í nánast öllum tilfellum fæðir kvendýrið aðeins einn kálf. Eftir fæðingu kálfsins missa kvendýrin hornin og tyggja á þeim til að fá kalk til framleiðslu á mjólk fyrir kálfinn sinn.

Skemmtilegar staðreyndir

• Hreindýr geta haldið jöfnum líkamshita í -40°C án þess að auka efnaskipti sín.
• Grunur leikur á að hreindýr geti fundið lykt af mat í gegnum 60 cm af pökkuðum snjó.
• Hreindýr hafa sérstaka sin í fótunum sem gefur greinilegt smellhljóð þegar þau ganga, sem hjálpar þeim að halda sér saman í myrkrinu eða í snjóstormi.

Selir

Selurinn er klárlega keppinautur um krúttlegasta dýrið sem finnst á Vestrahorni. Það eru tvær megintegundir sela sem búa nálægt Íslandsströndinni allt árið um kring, landselir og útselir. Þó eru til fjórar tegundir sela sem gera einstaka heimsókn til stranda okkar, þ.e. blöðruselir, vöðuselir, hringanórar og kampselir.

Þú getur komið auga á seli allt árið um kring, þó að sumartíminn gefi þér bestu möguleika að finna þá. Besti tíminn til að koma auga á seli er á lágfjöru, þú getur notaðu spánna okkar hér til að sjá hvenær láfjaran er á Vestrahorni.

Hvernig líta þeir út

Landselir eru tiltölulega litlir, fullorðin karldýr eru um 1,8 metra langir og 130 kg. Þeir hafa ávalt höfuð og blettaðan feld sem getur verið breytilegur á lit frá hvítum eða gráum til brúnum eða svartum.

Útselir eru aftur á móti stærri og sterkari í útliti og ná í kringum 2,5 metra og 300 kg. Þeir hafa ekki jafn ávalt höfuð með og feldur þeirra er oftast dekkri.

Oft er talað um að landselir séu með kattarhausa en útselir með hundshausa.

Hvernig hegða þeir sér

Selir eru þekktir fyrir fjörugt og forvitnilegt eðli sitt. Þeir geta oft sést í sólbaði á steinum eða ströndum, þú getur notað gagnvirka kortið okkar af Vestrahorni til að finna besta staðinn til að finna þá. Selir eru framúrskarandi sundmenn.

Þeir nærast fyrst og fremst á fiski, smokkfiski og krabbadýrum og kafa niður á mikið dýpi til að ná bráð sinni. Selir eru einnig þekktir fyrir hljóðin sem þeir gefa frá sér, sem geta verið allt frá geltum til flóknari hljóða sem notuð eru á pörunartímabilinu.

skemmtilegar staðreyndir

• Selir geta haldið í sér andanum í allt að 30 mínútur meðan á köfun stendur.
• Selir hafa um 40-50% fituhlutfall, sem hjálpar þeim að halda hita í köldu vatninu.
• Kvenkyns selirnir kallast urtur, karldýrin kallast brimlar og afkvæmin eru kölluð kópar.

Tófur

Það dýr sem eflaust er erfiðast að koma auga ávið Vestrahorn hlýtur að vera hin alræmda tófa. Tófan er eina innfædda landspendýrið á Íslandi. Þessar seigu skepnur hafa búið hér á landi í um 10.000 ár, eftir að hafa komið á síðustu ísöld. Áætlað er að um 11 þúsund tófur séu á Íslandi.

Hvernig líta þeir út

Karldýrin eru oftast um 3,5 kg og kvendýr um 2,9 kg. þær hafa stutta fætur, ávalt nef og loðið skott. Feldurinn þeirra breytir um lit með árstíðunum. Um veturinn eru sumir refir með hvítan feld (sem gerir þá mjög krefjandi að koma auga á í snjónum) en meirihlutinn er með brúna eða gráan feld allt árið um kring (og fallast þannig vel við grýtt og gróið landslag). Feldurinn þeirra er þéttur og lagskiptur og veitir mikla einangrun gegn kuldanum.

Hvernig hegða þeir sér

Tófur eru allætur, fyrst og fremst að borða fugla, egg og lítil spendýr eins og mýs. þær eru gríðarlega færir veiðimenn og treysta mikið á lyktarskyn sitt. Mökunartímabilið hefst í febrúar og endar í apríl og eftir meðgöngutíma um 52 daga fæðir kvendýrið goti af 5-10 yrðlingum. Hvolparnir eru svo vandir af spena eftir um það bil 6-8 vikur.

Tófur geta líka verið mikil hausverkur fyrir íslenska bændur með því að ráðast á búfé þeirra. Um vissan tíma árs eru leyfðar veiðar á tófum í þeim tilgangi til að draga úr tjóni af völdum þeirra. Þó eru sérstök friðlönd á Íslandi þar sem veiðar á tófunni eru stranglega bannaðar allt árið um kring.

Tófann er sannarlega merkilegt dæmi um aðlögun í einu mest krefjandi umhverfi heims. Ef þú ert heppinn gætirðu komið auga á eina af þessum tignarlegu dýrum í heimsókn þinni til Vestrahorns!

skemmtilegar staðreyndir

• Tófunni finnst best að veiða við sólarlag eða sólsetur.
• Tófan þolir hitastig allt niður að -50°.
• Þau eru almennt ein og sér en sjást í pörum á mökunartímanum.